روند مذاکرات وین را چطور ارزیابی می کنید؟ چشم انداز را چطور میبینید؟

موضوع مذاکرات وین موضوع پیچیده‌ای است. واضح است که طرفین نتوانستند قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ایران به توافق برسند. واضح است که برخی اختلافات بین طرفین همچنان باقی است. البته گفته می شود که مسائل مشخصی باقی مانده است که نیاز به پاسخ دارند و متاسفانه این مسائل ظاهرا بسیار پیچیده هستند.

با توجه به اطلاعاتی که ما داریم، یکی از این مسائل که در اوائل ژوئن (اواسط خرداد – تحریریه) مطرح بود موضوع سانتریفوژ‌های نسل جدید ایران است که طی مدت زمان اخیر طراحی و ساخته شدند. بر اساس برجام این سانتریفوژها نباید وجود داشته باشند. یعنی باید راه حلی پیدا شود. این سانتریفوژها یا باید منهدم یا در انبار نگهداری شوند.

ایران، تا جایی که میدانیم، با این موضوع موافق نیست. تهران معتقد است که به عنوان جبران سیاست‌های زمان ترامپ، می تواند از این سانتیفوژها برای نیازهای خود استفاده کند. این یک نمونه از مسائلی است که امروز مورد بحث و گفتگو قرار دارند.

قطعا مسائل مربوط به میزان رفع تحریم‌های آمریکا نیز مطرح است. تا جایی که ما اطلاع داریم، واشنگتن قصد ندارد همه تحریم‌ها را بردارد. آمریکا قصد دارد برخی از تحریم‌ها را به عنوان اهرم فشار بر ایران حفظ کند. اینکه چنین موضوعی تا چه اندازه می تواند مورد پذیرش تهران قرار بگیرد، سئوال دشواری است.

داخل آمریکا نیز عقاید متفاوتی در باره مذاکرات وجود دارد. مخالفین رئیس جمهور بایدن بدنبال آن هستند که برجام بدون تاریخ انقضاء باشد. یعنی دنبال این هستند که محدودیت‌ها تا ابد وجود داشته باشد. خیلی بعید می دانم که ایران با چنین رویکردی موافقت کند.

مسائلی این جنس امروز روی میز مذاکره قرار دارند. شاید بخشی از آنها تا به امروز حل شده باشد. اگر توجه داشته باشید روند مذاکرات همیشه بموقع اطلاع‌رسانی نمی شود. این یک روند بسیار حساس است.

شاید این قبیل مسائل حل شده باشد ولی آنچه که معلوم است این است که مسائل دیگری هم وجود دارد. مسلما الان همه منتظر هستند ببیندد آقای رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران چگونه عمل خواهد کرد و موضع تیم مذاکره ایران چه تغییری خواهد داشت؟

روابط ایران و آژانس را چطور ارزیابی می کنید؟ امروزه بیش از هر زمان دیگری ایرانیان معتقد هستند که گروسی، مدیر کل آژانس فراتر از اختیارات خودش عمل می کند و در صدد افزایش تنش با ایران است. نظر شما چیست؟

من در شهر اوبنینسک هستم. شهر اولین نیروگاه هسته‌ای در جهان. اینجا هوا خیلی گرم است، ولی وضعیت سیاسی فی‌مابین آژانس و ایران ظاهرا از این هم گرمتر است.

آقای گروسی، مدیر کل آژانس طی هفته‌های اخیر در خصوص وضعیت مونیتورینگ تاسیسات هسته‌ای ایران ابراز نگرانی زیادی می کند.

در این خصوص باید دو موضوع را از هم تفکیک کرد. اول اینکه ایران دارای وظایفی است که باید بدون قید و شرط آنها را اجرا کند. این وظایف در ضمیمه توافق جامع پادمان پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای تشریح و ذکر شده‌اند. در واقع این سند شامل فهرست حداقل وظایفی است که ایران باید آنها را رعایت و اجرا کند که این کار را انجام می دهد.

دوم اینکه، علاوه بر آن به دلایل مختلف کشورها ممکن است مجموع وظایف مضاعف را بر عهده داشته باشند. ایران نیز در چنین وضعیتی قرار دارد. این موضوع مربوط به پروتکل الحاقی می شود. همانطور که میدانید ایران با تصمیم مجلس اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد. اما ایران همچنان وظایف مربوط به سند اصلی را اجرا می کند. یعنی در واقع همان فهرست حداقلی وظایفی که هر کشوری باید رعایت کند.

بیقراری آقای گروسی بخاطر توافق موقت است که بر اساس آن ایران طی مدت زمان مشخصی (اول صحبت سه ماه بود بعد برای یکم ماه تمدید شد) بطور داوطلبانه فعالیت برخی تاسیسات هسته‌ای خود را بصورت ویدئوی ضبط می کرد و قرار شد در صورت وقوع پیشرفت در مذاکرات برجامی وین این فایل‌های ویدئویی را به آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای تحویل بدهد. در حال حاضر شاهد هستیم که ایران اعلام کرد که دیگر این توافق را تمدید نخواهد کرد. گروسی نیز به نوبه خود طی هفته‌های اخیر در این خصوص ابراز نگرانی می کرد و در نهایت به شورای حکام آژانس رجوع کرد.

در این موضوع قضاوت در خصوص چگونگی وضعیت دشوار است. بطور قطع می توان گفت که ایران واقعا حق این را دارد که تصویر برداری و فعالیت دوربین‌ها و مونیتورینگ را متوقف کند. این حق را دارد چرا که این موضوع خارج و فراتر از توافق پادمان و وظایف اصلی ایران است.

آژانس هم می تواند نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کند چرا که هنوز در حال تحقیق در خصوص پرونده هسته‌ای ایران است. این پرونده هنوز وجود دارد، مختومه نشده و آژانس یک سری درخواست‌های در خصوص فعالیت‌های سابق ایران دارد. آژانس دوست دارد که فعالیت نظارت دوربین‌ها ادامه داشته باشد.

شاید بهتر بود که این توافق موقت به فعالیت خود ادامه دهد. در عین حال به ایران هم باید حق داد. چرا که مذاکرات برجامی در وین ادامه دارد ولی هیچ نتیجه‌ای هنوز حاصل نشده است. ایران حق دارد که موضع خود را تقویت کند و ادعاهای خود را بالا ببرد.

باید یادآور شوم که این موضوع مربوط به مسائل سازمانی است. چرا که در واقعیت امر نکته مهم این است که هیچ کس شک ندارد که در تاسیسات هسته‌ای ایران که تحت مونیتورینگ و نظارت قرار داشتند ایران هیچ فعالیت نظامی نداشت و ندارد. هیچ شکی در این خصوص وجود ندارد. فعالیت‌های ایران در این تاسیسات کاملا صلح‌آمیز است. ولی در عین حال، متاسفانه برخی بدنبال ایجاد تنش و افزایش چالش سیاسی پیرامون این مسئله هستند.

در حال حاضر موضوع اصلی این است که طرفین در عین حال که مرتب در حال تقویت قدرت جانی زنی خود هستند از حد معقول فراتر نرفته و باعث قطع کامل همکاری بین ایران و آژانس نشوند. چرا که این موضوع واقعا بد خواهد شد.

بار دیگر تاکید می کنم که موضوع کلیدی، مذاکرات برجامی وین است و اگر در این مذاکرات نتیجه‌ای حاصل شود روابط ایران و آژانس نیز کاملا عادی خواهد شد. من 200% در این خصوص مطمئن هستم./

مصاحبه‌گر: پرویز نعمت‌اف